Dach - wisienka na torcie

Dom już stoi, czas ubrać go w koronę. Obok fundamentów, dach jest najkosztowniejszym elementem domu w stanie surowym otwartym.

Na początkowym etapie budowy zastanawiamy się, jakie pokrycie będzie najbardziej eleganckie i jaki kolor dachu wybrać. Im bliżej realizacji, uświadamiamy sobie, że dużo ważniejsze jest jego bezbłędne wykonanie, zapewnienie właściwej izolacji, a także wentylacji. Zbudowanie dobrego dachu to prawdziwa sztuka.

Z czego składa sie dach?

Dach składa się z konstrukcji nośnej (w przypadku domów jednorodzinnych – więźby) i pokrycia.
Elementy więźby dachowej:

murłata – drewniana belka oparta na murze, stanowiąca podstawę całej konstrukcji, ułatwia mocowanie krokwi; murłatę przytwierdza się do muru za pomocą stalowych kotew,
krokwie – belki biegnące od murłaty do belki kalenicowej, przekrój krokwi wynosi – w zależności od obciążeń – 7×14 cm lub 8×16 cm,
kalenica – górna krawędź więźby, wzdłuż niej łączą się połacie dachu, najwyższy punkt dachu,
jętki – poziome belki podpierające krokwie, dzielą je najczęściej na dwa odcinki w proporcji 2:1,
płatwie – drewniane belki kładzione równolegle do kalenicy, podpierająca krokwie lub bezpośrednie deskowanie pod pokrycie zasadnicze,
wiatrownice – drewniane deski, mocowana ukośnie do krokwi od spodu, usztywnia całą konstrukcję,
łaty i kontrłaty – drewniane listwy przybite do krokwi, stanowią poszycie wstępne, na nich kładzie się blachę lub dachówki,
izolacja przeciwwilgociowa – kładzie się ją między murłatą i wieńcem na stropie, ponieważ mury pochłaniają wilgoć z zewnątrz, trzeba zabezpieczyć przed nią drewno.

Rodzaje dachów

Dachy domów jednorodzinnych są najczęściej dwuspadowe, jednospadowe albo płaskie.

Dach dwuspadowy (szczytowy)

Złożony jest z dwóch płaskich płaszczyzn między dwoma ścianami szczytowymi. Prosta konstrukcja zapewnia niskie koszty materiałów i robocizny. Dzieki temu, że nie ma dodatkowych załamań, dach nie wymaga dodatkowych zabezpieczeń przed działaniem czynników pogodowych. Maleje też ryzyko błędów podczas wykonania. W przypadku dużego kąta nachylenia, nie musimy martwić się zaleganiem śniegu. Uniwersalny kształt to gwarancja dopasowania się do bardzo różnorodnych projektów domów. Dach dwuspadowy daje też największe możliwości wykorzystania poddasza. Wad właściwie nie ma żadnych. Jedynie w sytuacji, gdy szerokość domu przekracza 11 metrów, ten rodzaj dachu musi być wsparty przed dodatkowe słupy podporowe.

Foto: www.pexels.com

Dach jednospadowy (pulpitowy)

To dobry pomysł w przypadku wąskiej działki. Jego budowa jest dość tania i prosta. Trafiony wybór dla inwestycji nowoczesnej i minimalistycznej. Czasy, gdy dachy jednospadkowe pokrywały głównie garaże dawno już minęły.

Dach płaski (stropodach)

Dachy płaskie kojarzą się z architekturą domów “kostek” rodem z PRL… Jeszcze niedawno stosowano je przede wszystkim w budynkach użyteczności publicznej. Ale od kilku lat coraz częściej widać je w nowoczesnym budownictwie jednorodzinnym, szczególnie nawiązującym architektonicznie do domów modernistycznych. Dachy płaskie są ciekawą alternatywą dla dachów spadzistych i otwierają zupełnie inne możliwości. Wśród zalet dachu płaskiego trzeba wymienić: odporność na działanie wiatru, zredukowane straty ciepła z domu (dzięki mniejszej powierzchni zewnętrznej), wygodę wejścia na górę, możliwości wykorzystania przestrzeni na dachu np. na ogród lub kolektory słoneczne. Przy płaskim dachu mamy też do zagospodarowania nieograniczoną skosami przestrzeń piętra. Taki dach daje nam możliwość szerokiego wyboru okien, a także elewacji.
Wady? Choć dach płaski nie jest zupełnie płaski – kąt jego nachylenia wynosi zwykle 2 lub 3 procent – nie ominie nas obowiązek regularnego odśnieżania. Musimy również zadbać o solidną izolację. Warto wiedzieć, że w wielu planach miejscowych lub warunkach zabudowy jest zapis, który uniemożliwia zastosowanie płaskiego dachu, ponieważ w lokalne wymagania wpisany jest kąt nachylenia dachu od 25 do 45 stopni.

Foto: pixabay.com/pl

Inne kształty dachów:

dach mansardowy – złożony z dwóch połaci, z których górna ma mniejszy kąt nachylenia niż dolna, ten rodzaj dachu daje duże możliwości zagospodarowania poddasza,
dach czterospadowy (brogowy) – składa się z dwóch podłużnych połaci w kształcie trapezu i dwóch połaci bocznych w kształcie trójkąta,
dach naczółkowy – to urozmaicona wersja dachu dwuspadowego, naroża dwóch połaci i szczytów ścięte są przez ukośne płaszczyzny,
dach wielospadowy – dach o krzyżujących się połaciach, utworzony przez skrzyżowanie dwóch lub więcej różnych dachów, część inwestorów ceni je za efektowny wygląd.

Jednak przy rozpisywaniu kosztów dachu pamiętajmy o zasadzie – im prościej, tym lepiej. Każde dodatkowe załamanie to większy ciężar pokrycia dachowego, (potrzeba stabilniejszej i bardziej złożonej więźby), a także konieczność wykonania dodatkowej izolacji i ryzyko przecieków. Więcej zapłacimy za dachy z lukarnami lub zwykłymi oknami połaciowymi. Cenę podniosą też wszelkie elementy wykończeniowe.

Wybór więźby dachowej

Rodzaj więźby zależy od dachu jaki wybierzemy. Im bardziej skomplikowany dach, tym mocniejsza i bardziej złożona musi być drewniana konstrukcja.

najczęściej stosowane w domach jednorodzinnych:
więźba krokwiowo-jętkowa oparta na murłatach – pary krokwi zbiegające się w kalenicy tworzą konstrukcję wiązarów, jętki zapewniają usztywnienie i zmniejszają uginanie się krokwi pod ciężarem, zaletą tej konstrukcji jest jej prostota, ale niewielka jest w tym przypadku dopuszczalna rozpiętość dachu (6-7 m), wymagany jest też dość duży spadek (40-60 stopni),
więźba płatwiowa – wykorzystująca płatwie do wzmocnienia konstrukcji i przeniesienia ciężaru na ściany nośne i strop, ten rodzaj więźby jest bardzo uniwersalny, rozpiętość dachu może sięgać 12 m, a jego rzut może być bardzo skomplikowany.

Jakie drewno wybrać?

Drewno z jakiego wykonana jest więźba decyduje o trwałości dachu. Najczęściej stosuje się więc drewno drzew iglastych – świerkowe lub sosnowe. Bardzo ważna jest jego wilgotność. Niektórzy inwestorzy – żeby obniżyć koszty – stosują drewno “mokre”, mając w perspektywie “zimowanie” domu, co ma zapewnić jego przewianie. Bezpieczniej – choć to droższa opcja – jest kupić drewno suszone. Optymalnym materiałem jest drewno suszone przemysłowo i strugane z czterech stron, co obniża jego wilgotność. Właściwą wilgotność drewna na konstrukcję więźby określa się na 15-18 procent, gdzie 24 procent to już drewno zdecydowanie nieodpowiednie.

Ponadto, wybierając drewno na więźbę, trzeba zwrócić uwagę, czy belki nie są odkształcone i nie mają pęknięć. W żadnym wypadku na belkach nie mogą znaleźć się resztki kory, ponieważ grozi to korozją. Przyjrzyjmy się, czy na ich powierzchni nie pojawiła się pleść, co mogłoby świadczyć o tym, że drewno nie miało zapewnionych odpowiednich warunków leżakowania. Musimy też sprawdzić, czy belki nie mają sęków, które znacząco zmniejszają wytrzymałość drewna.
Aby uniknąć zagrzybienia i ataków larw szkodników i zwiększyć odporność na ogień, warto kupić drewno zaimpregnowane lub zaimpregnować zakupione wcześniej belki i listwy. Zabezpieczenie polega na malowaniu lub nasączaniu tarcicy preparatami o właściwościach biochronnych i zmniejszających palność. Drewno należy chronić przed każdą wilgocią. Dlatego pod całą murłatą kładzie się folię PCV lub papę, co ma zapobiec przenikaniu wilgoci od murów do belek. Pamiętajmy też, że drewno z upływem czasu pracuje i wysycha. Połączenia na śruby użyte w więźbie dachowej luzują się, więc co kilka lat warto je dokładnie przejrzeć.

Pokrycie dachu

Pokrycie dzieli się na zapewniające izolację pokrycie wstępne (membrany, folie lub tradycyjna papa na deskowaniu) i zasadnicze. Co ważne – pokrycie wstępne położone jest na łatach i kontrłatach. Tworzą one ważną przestrzeń wentylacyjną. Ponadto kontrłaty odprowadzają ściekającą wodę. Łaty i kontrłaty umożliwiają wreszcie położenie pokrycia zasadniczego, gdyby nie te elementy konstrukcji, niemożliwe byłoby ułożenie czegokolwiek na spadzistym dachu. Pokrycie zasadnicze nie musi być szczelne, ma za zadanie jedynie odprowadzić wodę poza okap.
Czym pokryć dach? Drewniany gont, strzecha i łupek to już przeszłość. Osoby ceniące tradycyjne budownictwo, mogą wybrać dachówki ceramiczne lub cementowe. Fantastycznym wynalazkiem okazała się jednak zwykła blacha – można nią pokryć niemal każdy dach.