Ocieplenie naszego domu ma przede wszystkim chronić budynek przed utratą ciepła. Drugie zadanie to ochrona przed czynnikami atmosferycznymi oraz uszkodzeniami mechanicznymi.

Dwa najczęściej stosowane materiały ociepleniowe – styropian i wełna mineralna – od lat dobrze spełniają swoje funkcje. Innowacyjne rozwiązania nie podbiły rynku. Ocieplenie budynku w sposób “tradycyjny” wymaga jednak dużej dokładności, odpowiedniego przygotowania ścian i trzymania się ściśle określonych reguł. Warto więc znaleźć doświadczoną ekipę. Inaczej skutki złego ocieplenia ścian będziemy odczuwać w rachunkach za ogrzewanie, a także kłopotach z zawilgoceniem ścian i odpadaniem tynku.

Styropian czy wełna?

Na to często zadawane pytanie odpowiedź jest jedna – oba materiały skutecznie ocieplą ściany i trudno je porównywać, ponieważ znacząco różnią się od siebie budową i właściwościami fizycznym, mają inną izolacyjność, dźwiękochłonność, wodochłonność i odporność na ogień. W związku z tym wymagają innych technik montowania i zabezpieczania.

Styropian to inaczej ekspandowany polistyren, mający postać białych granulek – dzięki powietrzu zamkniętemu w małych porach, styropian świetnie izoluje. Przewodność cieplną określa współczynnik λ (lambda) – dla styropianu zaczyna się od 0,031 W/(mK). Im mniejszy – tym lepiej. Można go oczywiście zmniejszyć, zwiększając gęstość styropianu.

Oprócz współczynnika przewodzenia, inwestor powinien zwrócić uwagę na parametry wytrzymałościowe (zginanie i rozciąganie). Istotna jest wreszcie grubość ocieplenia, której wartość określa projekt domu. Nie powinno się zmniejszać tego parametru bez konsultacji z projektantem.

Warto wspomnieć, że na rynku pojawił się nowy styropian grafitowy. Zawarty w nim grafit powoduje obniżenie współczynnika lambda. Można więc zastosować cieńszą – wobec standardowego – styropianu – warstwę ocieplania. Oszczędność na grubości wynosi ok. 20 proc. – zamiast 10 cm ocieplenia zwykłym białym styropianem, możemy zastosować 8-centymentrową warstwę styropianu grafitowego.
Styropian to materiał częściej stosowany niż wełna, ponieważ jest tańszy i zdecydowanie łatwiejszy w układaniu, choć dość kłopotliwy w obróbce (podczas cięcia białe elektryzujące granulki są wszędzie wokół).

Styropian nie wchłania wody (a zawilgocony bardzo szybko wysycha), jednocześnie nie przepuszcza pary wodnej, dlatego należy pamiętać o zastosowaniu odpowiedniej wentylacji budynku. Ma też niską izolacje akustyczną. Jest jednak materiałem bardzo wytrzymałym, jego trwałość określa się na ponad 50 lat. W przeciwieństwie do wełny – łatwo go trwale odkształcić. Jednak dobrze zamontowany styropian nie jest narażony na trwałe ubytki. W zetknięciu z ogniem styropian topi się, wydzielając przy tym dużo dymu, dlatego w newralgicznych miejscach – gdzie zależy nam na ochronie przed ogniem – warto wybrać na ocieplenie wełną mineralną. Miejsca, które na pewno warto ocieplić styropianem to podłogi, ściany fundamentowe i podłogi tarasów i balkonów.

Musimy pamiętać, że styropian trzeba chronić przed promieniami słońca, które mogą go odkształcić (tym bardziej ciemny styropian grafitowy). Dlatego warto w ciągu kilku tygodni od przymocowania, pokryć go zaprawą.

Wełna mineralna

Zarówno wełna szklana i skalna produkowane są z surowców mineralnych. Wełna skalna powstaje w wyniku wytapiania bazaltu – w piecu rozgrzanym do 1400 st. C. Chcąc otrzymać wełnę szklaną – w temp. 1000 st. C wytapia się piasek kwarcowy i stłuczkę szklaną. Do bazaltu i szkła dodawane są składniki mineralne, w efekcie procesu rozwłókniania powstają włókna. Kamienne lub szklane włókna łączone są żywicą organiczną, formowane i utwardzane w piecu hartowniczym. Z wełny mineralnej w budownictwie stosuje się m.in. płyty, maty, otuliny i granulaty.

Współczynnik lambda dla wełny wynosi od 0,045 do 0,032 W/(mK), jest więc porównywalny ze styropianem. Wełna jest cięższa niż styropian i ma inną strukturę – dzięki tym cechom świetnie tłumi dźwięki. Warto stosować ją w miejscach narażonych na większy hałas – elewacja zewnętrzna i lekkie ściany działowe, a także na przykład podłoga dziecięcego pokoju.

Wełna jest materiałem paroprzepuszczalnym, dzięki czemu wilgoć łatwiej może przepływać na zewnątrz. To z kolei chroni ściany przed zagrzybieniem oraz pleśnią. “Oddychanie” ścian dzięki wełnie to raczej symboliczne określenie, ponieważ – wg specjalistów – wymiana powietrza przez ściany domu sięga jedynie 3 procent. Jednocześnie wełna jest bardziej nasiąkliwa niż styropian i jeśli ulegnie zawilgoceniu – długo schnie, tym bardziej jeśli jest zabudowana.

Wełna jest odporna na ogień, sklasyfikowana jako materiał niepalny. Warto więc ocieplać nią miejsca narażone na ogień lub jego rozprzestrzenianie, na przykład drewniane słupy. Co więcej, wełna to materiał odporny na działanie chemikaliów, takich jak rozpuszczalniki organicznego pochodzenia. (styropian pod ich wpływem się topi). Wełna to droższa niż styropian i trudniejsza w montażu wersja ocieplenia. Wymaga większej precyzji i odpowiedniego klejenia.

Przygotowanie podłoża

Bez względu na to, który z materiałów wybierzemy, zanim zaczniemy montowanie ocieplenia musimy odpowiednio przygotować podłoże. Od jego stanu zależy trwałość ocieplenia. Powierzchnia ocieplanego podłoża musi być gładka, czysta i sucha.

Jak przygotować podłoże?
  • jeśli powierzchnia nie jest gładka, warto wyrównać ją cementową zaprawę wyrównawczą,
  • jeśli podłoże jest zawilgocone, należy sprawdzić hydroizolację budynku – w razie awarii, trzeba w pierwszej kolejności usunąć jej przyczynę,
  • powierzchnia powinna być odtłuszczona (są do tego specjalne preparaty), niedopuszczalne jest też pylenie powierzchni lub jakiekolwiek inne zabrudzenie, osłabi to przyczepność ocieplenia,
  • przed ocieplaniem, warto jeszcze zagruntować podłoże preparatem gruntującym – poprawia on przyczepność klejów, tynków i farb oraz zmniejsza chłonność powierzchni. Dzięki temu wilgoć z kleju pozostanie przy warstwie ociepleniowej i nie wniknie w świeżą ścianę.
Na co dodatkowo zwrócić uwagę:
  • materiały ociepleniowe muszą być odpowiednio składowane przed etapem montowania i zabezpieczone już po położeniu, musimy je zabezpieczyć głównie przed czynnikami zewnętrznymi, wełna łatwo nasiąka wodą, a styropian odkształca się pod wpływem wysokiej temperatury i nasłonecznienia,
  • zanim przykleimy ocieplenie – należy zamontować listwę cokołową (30-100 cm nad gruntem), dzięki niej utrzymujemy poziom podczas układania ocieplenia, jest też dodatkowym oparciem,
  • klej powinien być rozkładany zarówno przy krawędziach płyty, jak i wewnątrz (charakterystyczne “placki”) – klej powinien pokryć ok. 40 proc. płyty,
  • płyty należy układać “na mijankę” (co najmniej 15 cm), krawędzie płyt nie powinny pokrywać się z krawędziami okien i drzwi,
  • mocowanie płyt jest wzmacniane kołkami (najwcześniej po dwóch dniach, gdy klej łączący ocieplenie ze ścianą wyschnie), długość kołków i głębokość ich montowania zależy od rodzaju ocieplenia i grubości warstw (przyjmuje się 5 cm głębokości osadzenia dla betonu, cegły ceramicznej i silikatów oraz 8 cm dla betonu komórkowego keramzytobetonu i pustaków); średnio na 1 mkw przypadają cztery kołki, przy czym krawędzie budynku muszą być dodatkowo wzmocnione łącznikami, ponieważ są narażone na większe obciążenia wiatrem,
  • ważne, by na całej powierzchni ocieplanej ściany ułożyć siatkę zbrojącą na zakładkę – co najmniej 10 cm, przy czym znaczenie ma kolejność prac – najpierw nakłada się klej, a później zatapia w nim siatkę.
Jaka grubość styropianu?

To bardzo często zadawane pytanie przez inwestorów. Odpowiedź nie jest prosta, zależy od rodzaju ogrzewania jakie zastosujemy, stolarki okiennej i wentylacji domu. Grubość ocieplenia określa projekt i warto w tej sprawie słuchać specjalistów. Standardem jest obecnie ocieplenie murów styropianem lub wełną mineralną o grubości 12-15 cm, podłóg (suma warstw): 10-15 cm, a jeśli chodzi o domy energooszczędne – warstwa ocieplenia murów nie powinna być mniejsza niż 20 cm.
Ogromne znaczenie ma izolacja dachu lub stropu, ponieważ ciepłe powietrze unosi się ku górze. W przypadku niewystarczającej warstwy izolacji straty ciepła będą znaczące. Zaleca się w przypadku dachu spadowego: 15-25 cm izolacji, a w przypadku dachu płaskiego: 25-30 cm. W domu energooszczędnym ta warstwa ma mieć nawet do 50 cm.

W jakich przypadkach stosować styrodur?

Styrodur ekstrudowany – podobnie jak styropian – wytwarzany jest ze polistyrenu. Jednak inny jest proces technologiczny, dzięki czemu styrodur jest twardszy, cięższy i bardziej wytrzymały na nacisk. W efekcie ma on dużo lepsze właściwości izolacyjne. Dwa razy cieńsza warstwa styroduru daje ma takie same właściwości izolacyjne co standardowa grubość płyty styropianowej. Styrodur jest tak samo trwały i praktyczny co styropian. Warto stosować go w miejscach bardzo wymagających. Projektanci i wykonawcy zalecają użyć go do izolacji m.in. fundamentów oraz piwnic. Warto wiedzieć, że jest to materiał droższy niż styropian.

Mostki termiczne

Podczas układania ocieplenia, musimy uważać na wszelkie szczeliny między płytami. Zwiększają one ryzyko wystąpienia mostków termicznych (cieplnych). Są to miejsca np. w ścianie budynku o większym przewodnictwie cieplnym niż reszta ściany. To newralgiczne punkty, przez które – na skutek różnicy temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku – następuje niekontrolowana utrata ciepła (rosną wtedy koszty ogrzewania pomieszczenia). Niewiele potrzeba wówczas do zawilgocenia ścian wewnątrz, co sprzyja tworzeniu się grzybów lub pleśni. Mostki termiczne występują najczęściej w miejscach połączeń dachu i ściany zewnętrznej, miejscach obsadzenia okien, połączeniach balkonów ze stropem czy przy wieńcach oraz nadprożach.