Przestrzeń, w której żyjemy powinna być funkcjonalna, piękna i bezpieczna. Piszemy o zagrożeniach dla naszego zdrowia i samopoczucia, jakie mogą występować w mieszkaniu oraz o tym jak sobie z nimi radzić.
Otoczenie w dużym stopniu oddziałuje na nasze organizmy. Niestety warunki w jakich żyjemy są często dalekie od ideału. Zagrożenia mogą być pochodzenia biologicznego tak jak np. grzyby, pleśnie i różne drobnoustroje. Mogą też być stworzone przez człowieka – różnego rodzaju środki chemiczne stosowane przy wykańczaniu wnętrz, spaliny z urządzeń gazowych czy pole elektromagnetyczne wokół przewodów energetycznych.
Wykańczając swoje mieszkanie mamy największy wpływ na zastosowanie konkretnych materiałów. Mogą one wydzielać szkodliwe substancje chemiczne, takie jak: formaldehyd, chlorki organiczne czy fenole. W artykule koncentruję się właśnie na tego rodzaju zanieczyszczeniach.
Formaldehyd powoduje podrażnienie oczu, nosa i gardła. Jest również rakotwórczy. Występuje w barwnikach, lakierach, impregnatach. Związek ten wydzielają m. in. płyty meblowe. Płyty takie powinny posiadać atest higieniczny potwierdzający, że wydzielane ilości substancji jest na tyle niskie, że nie stanowią one zagrożenia. Atesty takie wydawane są przez uprawnione instytucje na podstawie badań w środowisku laboratoryjnym. Wyroby posiadające klasę higieniczności E1 uznawane są za przyjazne dla człowieka i można je stosować w budynkach służby zdrowia, szkołach i w miejscach przechowywania żywności.
Farby, lakiery, substancje konserwujące drewno oprócz formaldehydów mogą zawierać również trujące fenole działające drażniąco na skórę i drogi oddechowe. Potencjalnie niebezpieczny jest również szeroko rozpowszechniony polichlorek winylu (PVC).
Dążąc do zdrowego wykończenia wnętrz trzeba unikać stosowania farb zawierających syntetyczne rozcieńczalniki. Preferowane są materiały pochodzące z natury, takie jak drewno czy kamień. Na rynku dostępne są również materiały i meble posiadające specjalne certyfikaty świadczące o ich przyjazności dla człowieka i środowiska naturalnego.
Drewno znakowane jest symbolem FSC – zapewniającym niestosowanie przez producenta rabunkowej gospodarki leśnej, podobnie PEFC – znak na produktach z drewna, oznaczający stosowanie zrównoważonej gospodarki leśnej. Znak Rainforest Alliance dotyczy ekologicznych wyrobów z drewna i papieru.
Czy wyroby z drewna faktycznie są ekologiczne skoro do ich produkcji trzeba użyć żywych drzew? Tak ponieważ w przypadku legalnej uprawy w miejsce wyciętych roślin sadzone są nowe a las stanowi przez cały czas eksploatacji miejsce życia zwierząt i cały czas się odnawia. Zużyte drewno ulega naturalnemu rozkładowi w środowisku, dzięki czemu jego utylizacja nie wymaga tak wielkich nakładów energii jak tworzywa sztuczne.
Aby drewno było użyteczne wymaga impregnacji. Można ją uzyskać przy pomocy naturalnych olei. W przypadku łączenia elementów należy stosować kleje niezawierające formaldehydów. Ważne jest również stosowanie naturalnych tkanin we wszystkich „miękkich” elementach wykończenia. W ten sposób produkowane są meble ekologiczne. Mogą być one w różny sposób znakowane, np. znakiem Öko-Control lub Błękitny Anioł.
Na jakość swojego otoczenia zwracają uwagę zwłaszcza alergicy. Aranżując mieszkanie hipoalergiczne należy unikać miejsc, w których mógłby gromadzić się kurz. Istotne są gładkie ściany pomalowane ekologicznymi farbami. Podłoga powinna być łatwa w pielęgnacji oraz wykonana z naturalnych materiałów. Oprócz drewna może to być korek, linoleum lub kamień. Należy unikać wszelkiego rodzaju wykładzin i dywaników zbierających pyłki. Jeśli chodzi o meble to najlepiej sprawdzą się drewniane, nie zawierające szkodliwych chemikaliów. Do łóżka ciekawym rozwiązaniem jest naturalna pościel wzbogacona jonami srebra, dzięki temu ma ona właściwości antyalergiczne i antybakteryjne. W mieszkaniu alergika należy zdecydowanie unikać zbędnych dekoracji, bibelotów i zasłon.
Stworzenie zdrowego wnętrze mieszkania nie oznacza wyrzeczeń i rezygnacji z jakichś aspektów funkcjonalnych bądź estetycznych. Wymaga za to świadomości zagrożeń związanych ze stosowaniem współczesnych materiałów budowlanych. Umiejętny dobór rozwiązań ekologicznych i nieszkodliwych dla użytkownika może być długotrwałym procesem polegającym na wyszukiwaniu właściwych produktów i ich weryfikacji. Najczęściej produkty ekologiczne nie należą również do najtańszych. Trudno jednak traktować kwestię zdrowego środowiska i budownictwa współistniejącego harmonijnie z przyrodą w kategoriach czysto ekonomicznych. Właściciel inwestuje w tym przypadku w dobre samopoczucie swoje i swoich dzieci. Prawdopodobnie trend ekologicznych wnętrz będzie się dynamicznie rozwijał. Niniejszy artykuł jest jedynie skromnym zarysem tematyki. Żyjąc w silnie zurbanizowanym i skażonym otoczeniu coraz częściej poszukujemy odrobiny natury. Chcemy rzeczy, które nie są plastikowe, ale przypominają nam otoczenie w jakim żyli i rozwijali się nasi przodkowie. Funkcjonujące na rynku atesty i certyfikaty pomagają projektantom odróżnić producentów godnych zaufania od tych, którzy oferują produkt potencjalnie niezdrowy.
Autor: architekt Michał Matejczyk/SUMA Architektów